Συνέντευξη του Δρος Χρήστου Ε. Γεωργίου Γενικού Διευθυντή του «ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ» (ΙΝΣΒΕ) και συγγραφέα του βιβλίου – πρακτικού οδηγού με τίτλο: «ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΔΟΧΗ», Εκδόσεις «4 ΔΕΛΤΑ», Β΄ έκδοση, 2023

Επικοινωνήσαμε με τον Δρ. Γεωργίου για να είναι ομιλητής στο συνέδριο "SOUTHERN EUROPEAN PRINT CONGRESS".
Η γνωριμία μας ήταν καθοριστική για να ξεκινήσουμε μια συνεργασία.
Αρχή της συνεργασίας η συνέντευξη και η παρουσίαση του βιβλίου του "ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΔΟΧΗ" για να τον γνωρίσετε και εσείς.

Κύριε Γεωργίου, 6 χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου σας βιβλίου με τίτλο «Η διαδικασία διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις», κυκλοφόρησε και το δεύτερο με τίτλο «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή». Ποιο είναι το περιεχόμενο του βιβλίου και το βασικό του μήνυμα;

Το βιβλίο περιγράφει την ιστορία μιας οικογένειας που μέσα από συγκρούσεις καταφέρνει να υλοποιήσει μια σωστή διαδοχή στην επόμενη γενιά. Στη συγκεκριμένη οικογενειακή επιχείρηση η ενθρόνιση του διαδόχου δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Ο ιδρυτής – «βασιλιάς» αντιστεκόταν σθεναρά στην αλλαγή ηγεσίας. Ευτυχώς οι ήρωες του βιβλίου μας, ο κ. Βασίλης (πατέρας) και ο Νεκτάριος (γιός) είχαν δύο πολύτιμους συμβούλους στην διάθεσή τους, που τους υπενθύμιζαν συνεχώς θεμελιώδεις αξίες όπως επικοινωνία, οργάνωση, ψυχραιμία, επιμονή και υπομονή. Μέσα από την ιστορία τους αντιλαμβάνεται κανείς τη δύσκολη πορεία μέσα από το δύσβατο μονοπάτι της διαδοχής έως την τελική, επιτυχημένη έκβαση. 

Γι’ αυτό το μήνυμα του βιβλίου είναι ότι η διαδοχή δεν είναι ένα γεγονός, αλλά μια μακροχρόνια διαδικασία συνεργασίας όλων των μελών της οικογένειας, που απαιτεί ΥΠΟΜΟΝΗ και ΕΠΙΜΟΝΗ, που έχει αναγνωρίσιμα βήματα και ορόσημα και η οποία μπορεί να υλοποιηθεί επιτυχώς με την εφαρμογή συγκεκριμένης μεθοδολογίας.

Πόσα χρόνια ασχολείστε με το θέμα; Και με ποια αφορμή ξεκινήσατε; 

Η προσωπική μου ενασχόληση με τις «οικογενειακές επιχειρήσεις» και ειδικά με το θέμα της «επιτυχημένης διαδοχής», ξεκίνησε το 1998, με μέντορα τον ΕλληνοαΑμερικανό καθηγητή management Αστέριο Κεφαλά, ο οποίος με ενέπνευσε να ασχοληθώ με ένα πραγματικά πολύ ουσιαστικό πρόβλημα της εγχώριας επιχειρηματικότητας. 

Η πολύχρονη και διεθνής εμπειρία του καθηγητή Κεφαλά, ουσιαστικά μεταφέρουν νέα γνώση στην Ελλάδα. Μάλιστα με την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου «Η διαδικασία διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις», η συνεργασία μας μετουσιώθηκε σε έναν πρακτικό οδηγό διαδοχής για οικογενειακές επιχειρήσεις, που όπως γνωρίζετε, δεν υπάρχει όμοιός του στη χώρα μας και στην Ελληνική γλώσσα. 

Γιατί η διαδοχή τελικά αποτελεί πρόβλημα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις;

Γιατί το επιβεβαιώνουν τα διεθνή στατιστικά στοιχεία: 3 στις 10 οικογενειακές επιχειρήσεις επιβιώνουν και περνούν στη 2η γενιά, μόνον 1 στις 10 μεταβιβάζεται στην 3η γενιά και 3 στις 100 καταλήγουν να επιβιώσουν και να περάσουν στην 4η γενιά. Κι αυτό συμβαίνει επειδή δεν υλοποιείται σωστά η διαδικασία της διαδοχής.

Υπάρχουν δηλαδή συγκεκριμένοι λόγοι αποτυχίας της διαδοχής;

Μπορώ να σας αναφέρω πέντε (5) από αυτούς. 1) η ιδιοκτήτρια οικογένεια θεωρεί ότι η αλλαγή ηγεσίας είναι μάλλον «επικίνδυνο» πράγμα, οπότε το αναβάλλει διαρκώς, 2) η επόμενη γενιά έχει κουραστεί από την παρουσία της προηγούμενης και δεν έχει κουράγιο να υλοποιήσει μια σωστή διαδικασία διαδοχής, 3) τα μέλη της οικογένειας «τα ξέρουν όλα», οπότε «ξέρουν» πως να υλοποιήσουν και τη διαδοχή, πράγμα εκ των πραγμάτων αδύνατο, 4) οι περισσότεροι νομίζουν ότι η διαδοχή είναι μια σύντομη διαδικασία, ενώ μπορεί να διαρκέσει μερικά χρόνια, και, 5) ο γονιός θέλει να είναι δίκαιος με τα παιδιά του και διανέμει τις μετοχές σε ίσα ποσοστά σε όλους, είτε εργάζονται είτε δεν εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση.

Ποια είναι τα στάδια μιας επιτυχημένης διαδικασίας διαδοχής; Τι ακριβώς θα πρέπει να κάνει ο ιδιοκτήτης μιας οικογενειακής επιχείρησης προκειμένου να προετοιμάσει το έδαφος για τον διάδοχό του;

Η έναρξη της διαδικασίας της διαδοχής είναι πρώτη και σημαντική απόφαση πρέπει να ληφθεί από το σύνολο των μελών της οικογένειας και πρέπει να είναι συλλογική. Αφού εξασφαλισθεί η συναίνεση όλων των μελών της οικογένειας και η συμμετοχή τους στη διαδικασία, τότε τα στάδια υλοποίησης μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής, είναι:

•  Η αξιολόγηση και η βελτίωση της υγείας της οικογένειας και της  επιχείρησης.
•  Η επιλογή και η κατάλληλη προετοιμασία του υποψηφίου διαδόχου και των άλλων παιδιών.
•  Η δημιουργία της σύγχρονης επιχείρησης, με τη δημιουργία κανόνων που θα διέπουν: α) τις σχέσεις της οικογένειας με την επιχείρηση και β) τη διοίκηση και την καθημερινή διαχείριση της επιχείρησης.

Φυσικά αυτά τα τρία πολύ βασικά στάδια αναλύονται σε επιμέρους ενέργειες, ενώ η μεθοδολογία υποβοήθησης μιας οικογενειακής επιχείρησης για την υλοποίηση μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής, προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε οικογενειακής επιχείρησης. Γι’ αυτό το λόγο πρέπει να γίνει κατανοητό από ιδρυτές και υποψηφίους διαδόχους ότι η σωστή διαδικασία διαδοχής είναι μια μακροχρόνια διαδικασία και όχι ένα απλό γεγονός, μια ανακοίνωση δηλαδή. 

Στο πρώτο σας βιβλίο, υποστηρίζατε: «Μεταβίβασε τις αξίες σου και όχι μόνο την περιουσία σου». Πόσο επηρεάζει την καλή διαδοχή η μεταβίβαση ηθικής και αξιών από γενιά σε γενιά;

Θα σας έλεγα αβίαστα ότι η μεταβίβαση των αξιών από την πρεσβύτερη στη νεότερη γενιά, είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για μια σωστή διαδοχή. 

Δίχως ηθικό και αξιακό υπόβαθρο οι πιθανότητες επιτυχημένης διαδοχής μειώνονται κατακόρυφα. 

Μην ξεχνάτε ότι η μεταβίβαση/διανομή της περιουσίας είναι τεχνικό θέμα, όταν ο κάτοχός της αποφασίσει να τη μοιράσει. Αντίθετα, η μεταβίβαση των αξιών είναι έργο ζωής για τον ιδρυτή, ιδιαίτερα δύσκολο, το οποίο μάλιστα πρέπει να ξεκινά την ημέρα γέννησης των παιδιών του.

Από την εμπειρία σας, ποια πιστεύετε ότι είναι η βασική προϋπόθεση για να υλοποιηθεί η μεθοδολογία σωστής διαδοχής που μας προτείνετε;

Ένα και μόνον πράγμα: η απόφαση για την υλοποίηση της διαδοχής να είναι συλλογική. Αν έστω και ένα μέλος της οικογένειας δεν συμφωνεί με τη συμμετοχή του στη διαδικασία, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αποτυχίας και δημιουργίας σφοδρών συγκρούσεων, έως και καταστροφή της επιχείρησης.

Αντιλαμβανόμαστε ότι ο μεν διάδοχος θα επιλεγεί και θα προετοιμασθεί κατάλληλα. Με τον ιδρυτή τι γίνεται;

Η απάντηση είναι ότι «δεν σκοτώνουμε τα άλογα όταν γεράσουν». Αυτό σημαίνει ότι ο ιδρυτής θα πρέπει να εργάζεται ΓΙΑ την επιχείρηση, αλλά ΟΧΙ ΣΤΗΝ επιχείρηση. Είναι υποχρεωμένος μετά την αποχώρησή του από την ενεργό διαχείριση της οικογενειακής επιχείρησης να εντοπίζει επιχειρηματικές ευκαιρίες και να τις μεταφέρει ως ιδέες προς διερεύνηση στην επόμενη γενιά. Και φυσικά να είναι διαθέσιμος για την παροχή της γνώμης του και τη μεταφορά της εμπειρίας του σε σημαντικά θέματα που απασχολούν την επόμενη γενιά. 

Τι θα συμβουλεύατε τις οικογενειακές επιχειρήσεις που θέλουν να ξεκινήσουν τη διαδικασία της διαδοχής;

Υπάρχουν τέσσερα (4) μηνύματα που θέλαμε να λάβουν υπόψη τους όσες οικογένειες θα ήθελαν να προχωρήσουν τη διαδικασία μιας επιτυχημένης διαδοχής για την εξασφάλιση της συνέχειας της οικογενειακής επιχείρησης:

• Μήνυμα 1. Η διαδοχή είναι μια διεργασία που απαιτεί τη συμμετοχή και των δύο ενδιαφερομένων. Τόσο ο γονιός όσο και το παιδί χρειάζονται  προετοιμασία. 
• Μήνυμα 2. Μια καλή διαδοχή απαιτεί την καλή προετοιμασία της επιχείρησης. Έτσι, το πρώτο καθήκον του σημερινού ηγέτη είναι να δημιουργήσει μια επιχείρηση που θα είναι ελκυστική στο νέο ηγέτη. 
• Μήνυμα 3. Ο μελλοντικός ηγέτης θα πρέπει να αποδείξει ότι έχει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για την επιτυχή διαχείριση της επιχείρησης. Ο δε αποχωρών ηγέτης θα πρέπει να αποδείξει ότι έχει την πρόθεση και τη θέληση να παραδώσει τα ηνία της επιχείρησης και να αποχωρήσει από την ενεργό δραστηριότητα.
• Μήνυμα 4. Είναι απαραίτητο ο νέος ηγέτης να αποβάλει την ιδιότητα του «εξαρτημένου παιδιού» και να ενστερνιστεί την ιδιότητα του «ανεξάρτητου ηγέτη». Παράλληλα ο αποχωρών ηγέτης πρέπει να αποβάλει τη συνήθεια να βλέπει το νέο ηγέτη σαν παιδί του για ό,τι αφορά την επιχειρηματική δραστηριότητα. 

Πώς μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τις οικογενειακές επιχειρήσεις, ούτως ώστε να ξεκινήσουν έγκαιρα τη διαδικασία της διαδοχής;

Είναι η παρακαταθήκη που μου άφησε ο καθηγητής Κεφαλάς, με τον οποίο αποφασίσαμε να προσφέρουμε σε κάθε οικογενειακή επιχείρηση που επιθυμεί να ξεκινήσει τη διαδικασία της διαδοχής μια ΔΩΡΕΑΝ ΜΕΛΕΤΗ της «ΥΓΕΙΑΣ» της, χωρίς να λάβουμε καθόλου υπόψη μας οικονομικούς όρους. 

Όπως γνωρίζετε, στο management «Ό,τι δεν μετριέται, δεν μετράει». 
Άρα, θα πρέπει να ποσοτικοποιήσουμε το πρόβλημα, για να αντιληφθούμε το μέγεθός του. Αυτό μπορεί να γίνει με μια απλή επικοινωνία μαζί μας, είτε τηλεφωνικά στο 6944334475, είτε μέσω email στο xgr@otenet.gr. 

Μείνετε συντονισμένοι γιατί κάθε εβδομάδα θα δημοσιεύουμε ένα καινούριο άρθρο του Δρ. Γεωργίου για την διαδοχή των οικογενειακών επιχειρήσεων που πιστεύουμε ότι είναι πολύ ενδιαφέροντα.